પટના: બિહારનો દરભંગા જિલ્લો માખાના ઉત્પાદન માટે દેશ-વિદેશમાં પ્રખ્યાત છે. દરભંગા જિલ્લામાં 875 તળાવોમાં દર વર્ષે લગભગ 4000 ટન મખાનાનું ઉત્પાદન થાય છે.
જિલ્લામાં લગભગ 1.25 લાખ પરિવારો માખાના ઉત્પાદન અને પ્રક્રિયા સાથે સંકળાયેલા છે. બિહારના મુખ્યમંત્રી નીતીશ કુમારનું સપનું છે કે બિહારનું કોઈ ને કોઈ ઉત્પાદન દેશ અને દુનિયાની દરેક પ્લેટ સુધી પહોંચે. મિથિલાના સ્વાસ્થ્ય બર્ધક મખાના આ સ્વપ્નને સાકાર કરવામાં સૌથી મોટી ભૂમિકા ભજવવાની ક્ષમતા ધરાવે છે.
2006 અને 2021 વચ્ચે પાંચ ગણું મોટું મખાના ઉત્પાદન
મિથિલામાં મખાનાની ખેતીને પ્રોત્સાહન આપવા અને દેશ-વિદેશમાં તેનું બ્રાન્ડિંગ અને વેચાણ વધારવા માટે માનનીય મુખ્યમંત્રીની સૂચનાથી બિહાર સરકાર દ્વારા અનેક સ્તરે સતત પ્રયાસો કરવામાં આવી રહ્યા છે. એક અંદાજ મુજબ, બિહારમાં મખાનાનું કુલ ઉત્પાદન 2006 અને 2021 વચ્ચે પાંચ ગણાથી વધુ વધ્યું છે. બિહારના જળ સંસાધન મંત્રી સંજય કુમાર ઝા કહે છે કે સરકાર દ્વારા શરૂ કરવામાં આવેલી ‘માખાના વિકાસ યોજના’ હેઠળ, કિંમતના 75 ટકા (મહત્તમ રૂ. ઉચ્ચ ગુણવત્તાવાળા બિયારણ અપનાવવાથી મખાનાની ઉત્પાદકતા પ્રતિ હેક્ટર 16 ક્વિન્ટલથી વધારીને 28 ક્વિન્ટલ પ્રતિ હેક્ટર કરી શકાય છે.
મખાનાની ખેતી એક નવી શરૂઆત
મખાના સંશોધન કેન્દ્ર દરભંગા ખાતે ઉચ્ચ ગુણવત્તાની ‘સ્વર્ણ વૈદેહી’ના બીજ તૈયાર કરવામાં આવી રહ્યા છે, જ્યારે ‘સબૂર મખાના-1’ ભોલા પાસવાન શાસ્ત્રી કૃષિ કોલેજ, પૂર્ણિયામાં તૈયાર કરવામાં આવી રહ્યા છે. ઉલ્લેખનીય છે કે નીતિશ કુમાર ગયા વર્ષે કુશેશ્વર સ્થાન (દરભંગા)ના પૂર પ્રભાવિત વિસ્તારોમાં બોટ દ્વારા લોકોને મળ્યા હતા. જિલ્લાના વિકાસ કામોની સમીક્ષા દરમિયાન તેમણે પાણી ભરાયેલા ખાડાઓમાં મખાનાની સારી ખેતી અને ઉત્પાદન માટે તાલીમની વ્યવસ્થા કરવા નિર્દેશ આપ્યો હતો. આ પછી તેઓ ફરીથી ઘણા મખાણા ઉગાડતા ખેડૂતોને મળ્યા, જેમણે માખાણાની ખેતી અને ઉત્પાદનની તાલીમ મેળવીને નવી શરૂઆત કરી છે.
માત્ર દરભંગા જિલ્લામાં 4000 ટન મખાનાનું ઉત્પાદન
જળ સંસાધન મંત્રી સંજય કુમાર ઝાએ કહ્યું કે હાલમાં દરભંગા જિલ્લામાં જ 875 તળાવોમાં દર વર્ષે લગભગ 4000 ટન મખાનાનું ઉત્પાદન થઈ રહ્યું છે. જિલ્લામાં લગભગ 1.25 લાખ પરિવારો માખાના ઉત્પાદન અને પ્રક્રિયા સાથે સંકળાયેલા છે. જીલ્લામાં 5000 જેટલી મહિલાઓને જીવિકા દ્વારા તાલીમ આપવામાં આવી છે, જ્યારે 250 ખેડૂતોને કૃષિ વિજ્ઞાન કેન્દ્ર દ્વારા મખાના પ્રોસેસિંગની તાલીમ આપવામાં આવી છે. જિલ્લામાં 100 ઉત્પાદકોને મખાનાના ઉત્પાદન અને પ્રોસેસિંગથી લઈને વધુ સારા માર્કેટિંગ સુધીની તાલીમ આપવામાં આવી છે અને તેઓને ખેડૂતોનું જૂથ બનાવવા માટે પ્રેરિત કરવામાં આવ્યા છે.
મખાના ઉત્પાદન માટે એવોર્ડ 21 એપ્રિલે આપવામાં આવશે
તેમણે માહિતી આપી હતી કે 30 કંપનીઓને આધુનિક ટેક્નોલોજી અપનાવીને મખાનાની સારી પ્રોસેસિંગ અને પેકેજિંગ માટે તાલીમ આપવામાં આવી છે. કોરોનાના સમયગાળા દરમિયાન બહારગામથી પરત આવેલા કામદારોને રોજગારી આપવા માટે માનનીય મુખ્યમંત્રીશ્રીની સૂચનાથી જિલ્લામાં 550 શ્રમિકોને તાલીમ આપી માખાના ઉદ્યોગમાં જોડવામાં આવ્યા છે. તે રાજ્ય સરકારના સંયુક્ત પ્રયાસોનું પરિણામ છે કે કેન્દ્ર સરકારના ‘એક જિલ્લો એક ઉત્પાદન’ હેઠળ મખાનાના ઉત્પાદન અને વિકાસ માટે દરભંગા જિલ્લાને પ્રધાનમંત્રી પુરસ્કાર માટે પસંદ કરવામાં આવ્યો છે. આ એવોર્ડ 21મી એપ્રિલે નવી દિલ્હીમાં આપવામાં આવશે.
